Jednym z ważniejszych elementów w ciele człowieka jest staw barkowy, zwany również ramiennym. Z anatomicznego punktu widzenia pojęcie bark obejmuje tzw. struktury okolicy ramiennej, w skład której wchodzą stawy ramienno-łopatkowy i barkowo-obojczykowy, ścięgna i brzuśce stożka rotatorów a także ścięgna i kaletki, w tym ruchome połączenie łopatki z klatką piersiową. Staw barkowy jest jednym z najbardziej obciążonych w ludzkim ciele, przez co często ulega kontuzjom, których leczenie wymaga długotrwałej oraz wieloetapowej rehabilitacji. Ważna jest więc profilaktyka, a także świadomość objawów, a także ich konsekwencji, a najgorszym, co możemy zrobić, jest zaniechanie.
Zazwyczaj wszystkie urazy stawu barkowego kończą się rehabilitacją, niestety, bardzo długą, ponieważ zakres ruchu tego stawu jest ogromy i doprowadzenie go do użyteczności po kontuzji, wymaga długiego okresu rekonwalescencji. Pozytywny wynik rehabilitacji zależy od właściwego rozpoznania, leczenia stwierdzonych odchyleń od prawidłowego stanu i zrozumienia ich znaczenia dla właściwego funkcjonowania barku. Celem rehabilitacji, bez względu na rodzaj uszkodzenia, jest przywrócenie utraconych funkcji.
Fizykoterapia
W pierwszym etapie rehabilitacji barku warto skorzystać z zabiegów fizykoterapii. Fizykoterapia jest działem fizjoterapii, w którym w terapii stosuje się występujące w przyrodzie czynniki fizyczne, np. oddziaływanie zimna, ciepła, promieniowanie słoneczne, a także czynniki fizyczne wytworzone przez urządzenia, np. prąd niskiej lub wysokiej częstotliwości, promieniowanie świetlne, podczerwone, nadfioletowe, ultradźwięki. Zabiegi złagodzą stan zapalny, będą działały przeciwbólowo, przeciwzapalnie oraz przyśpieszą gojenie tkanek. Na przykład pod wpływem ultradźwięków dochodzi do mikromasażu, przegrzania tkanek, zmian fizykochemicznych (wpływ na koloidy tkankowe), stymulacji układu nerwowego. W efekcie zaobserwować można działanie przeciwbólowe, przeciwobrzękowe, przeciwzapalne, przekrwienie tkanek, zwiększenie rozciągliwości tkanki łącznej, przyspieszenie gojenia się tkanek miękkich i tkanki kostnej, zmniejszenie napięcia mięśni. W laseroterapii oddziałuje się promieniowaniem podczerwonym lub czerwonym w zależności od wskazań. Promieniowanie podczerwone głębiej penetruje tkanki, dlatego też stosowane jest w terapii tkanek podskórnych. Udowodniono, że zastosowanie laseroterapii powoduje wzrost syntezy kolagenu, wpływa korzystnie na zaopatrzenie tkanek w tlen, wpływa na wzrost poziomu endorfin oraz wzrost zawartości wapna i gęstości beleczek kostnych, zwiększa odpływ limfy. Krioterapia to natomiast forma zimnolecznictwa, czyli leczenia zimnem, która polega na wykorzystaniu temperatur niższych niż 0°C przez pary ciekłego azotu. W trakcie oddziaływania zimna na tkanki dochodzi do skurczu mięśni i naczyń krwionośnych, a potem ich gwałtownego rozszerzenia. Do komórek dociera wtedy więcej tlenu i substancji odżywczych. W efekcie zmniejszają się ból, stan zapalny, ma miejsce szybsza regeneracja zniszczonych struktur stawowych. Magnetoterapia, inaczej określana jako pole magnetyczne, to zabieg polegający na wykorzystaniu pola magnetycznego o niskiej częstotliwości. To jedna z najczęściej używanych metod rehabilitacji w przypadku urazów i zapaleń stawów oraz w chorobie zwyrodnieniowej stawów. Wykazuje działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne, wspomaga mikrokrążenie i oddychanie tkankowe, przyspiesza regenerację.
Elektroterapia
Elektroterapia to różne zabiegi, w tym jonoforeza, prądy diadynamiczne DD, prądy TENS, elektrostymulacja mięśni. Łączy je wykorzystanie energii elektrycznej. Stymulacja prądem zmniejsza ból i wspomaga procesy odbudowy struktur stawowych w barku.
Kinezyterapia
Równolegle z fizykoterapią należy wprowadzić kinezyterapię, czyli leczenie ruchem. Początkowo wykonuje się ćwiczenia nakierunkowane na odzyskanie pełnego zakresu ruchu oraz pobudzające stymulacje nerwowo – mięśniową. Następnie wprowadza się ćwiczenia wzmacniające i uelastyczniające mięśnie w obrębie barku oraz poprawiające stabilizację stawu oraz jego czucie głębokie. W końcowym etapie obowiązują ćwiczenia całej kończyny górnej, które zwiększą jej siłę mięśniową, poprawią kontrolę i dynamikę ruchów.
Terapia manualna
Od początku w celu zmniejszenia napięcia mięśniowego oraz zwiększenia ruchomości obręczy barkowej stosuje się też terapię manualną. Wśród metod terapii warto wspomnieć o terapii punktów spustowych. Podczas leczenia punktów spustowych terapeuta odnajduje punkty i stosuje kilka metod dezaktywujących dany punkt m.in. kompresja, rozciąganie mięśni, rozluźnienie mięśniowo-powięziowe, rozluźnianie pozycyjne, masaż. Jeśli w danej okolicy istnieje wiele punktów spustowych, leczeniu poddaje się te najbardziej bolesne, położone najbliżej centralnej linii ciała i najbardziej proksymalnie. Nadwrażliwe punkty zmniejszają swoją aktywność, ulegają wyciszeniu, a dolegliwości bólowe maleją lub ustępują.
Masaże
Z kolei masaż tkanek głębokich jest formą manualnej pracy z ciałem, podczas której terapeuta „pracuje na tkance łącznej” poprzecznie do fizjologicznego przebiegu mięśni, ścięgien czy więzadeł. W tym masażu zawarte są elementy rozluźniania mięśniowo-powięziowego oraz terapii punktów spustowych. Zabieg wykonywany jest wolno i precyzyjnie, dłonie terapeuty ułożone są pod takim kątem, aby miał on jak największy wpływ na rozciąganie masowanych struktur. Efektem jest poprawa ruchomości, gibkości i przesuwalności tkanek oraz przekrwienia.
Plastrowanie dynamiczne
Skutecznym wsparciem w leczeniu bólu barku jest metoda plastrowania dynamicznego, popularnie zwana kinesiology tapingiem. W zależności od odpowiedniej aplikacji taśmy metoda ta zmniejsza ból i obrzęk, poprawia czucie głębokie przez normalizację napięcia powięzi i tkanek otaczających staw, redukuje stan zapalny, zwiększa zakres ruchu i poprawia stabilizację stawów nadruchomych.
NFZ
Oprócz kinesiology tapingu wszystkie wyżej wspomniane metody są refundowane prze NFZ. Jednak, aby uzyskać zadowalający efekt, pełną bezbolesną ruchomość stawu należy nastawić się na dużo samodzielnej pracy w domu i systematyczność wykonywania zaleceń fizjoterapeuty.
Jolanta Fus