Czym jest rwa kulszowa?
Rwa kulszowa to objaw, zazwyczaj w postaci bólu, spowodowany uciśnięciem nerwu kulszowego. Do ucisku może dojść w każdym miejscu na jego przebiegu. Jednak najczęstszą przyczyną rwy kulszowej jest ucisk na korzenie nerwowe w kanale kręgowym przez fragment krążka międzykręgowego. Mówimy wtedy o bólu korzeniowym, promieniującym lub potocznie o „korzonkach”. Do powstania bólu korzeniowego mogą się również przyczynić inne zmiany np. zwężenie kanału kręgowego w wyniku procesu zwyrodnieniowego lub w wyniku kręgozmyku, czyli utrwalonego przesunięcia względem siebie trzonów sąsiednich kręgów. Inną przyczyną bólu o zbliżonym do rwy kulszowej charakterze może być zespół mięśnia gruszkowatego, gdy do ucisku dochodzi w wyniku wzmożonego napięcia mięśnia gruszkowatego w obrębie pośladka. Rzadziej rwa może być spowodowana uciskiem korzeni przez guzy nowotworowe lub zmiany ropne w kanale kręgowym. Rwa kulszowa to ból promieniujący od lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa i pośladka, przez tylną powierzchnię uda i podudzie aż do stopy, pokrywa się on z topografią okolicy unerwionej przez nerw kulszowy. Dodatkowo mogą występować objawy neurologiczne, takie jak zaburzenia czucia lub osłabienie siły mięśniowej.
Kluczowe jest likwidowanie przyczyny bólu
Dobierając zbiegi rehabilitacyjne powinniśmy skupić się na likwidowaniu przyczyny, a działanie przeciwbólowe należy rozpatrywać jako leczenie objawowe, skupiające się na chwilowej uldze w dolegliwości. Dlatego najważniejszymi, a zarazem najskuteczniejszymi zabiegami fizjoterapeutycznymi będą metody indywidualnej pracy z pacjentem: terapia manualna, metoda McKenziego, które bazują na wywiadzie i ustaleniu diagnozy, co powoduje ból.
Terapia manualna
W pierwszej kolejności wśród skuteczności zabiegów wysuwa się terapia manualna. Polega ona na korygowaniu nieprawidłowych i bolesnych ustawień w stawach międzykręgowych, a w konsekwencji zmniejszenie pobudzania receptorów bólowych w stawach oraz więzadłach, co skutkuje uwolnieniem od dyskomfortu. Do zalet terapii manualnej należy skrócenie czasu leczenia, szybki powrót do pełnej sprawności, uniknięcie przewlekłej farmakoterapii. Aby przygotować pacjenta do zabiegu, a potem utrwalić efekt i działać profilaktycznie, w ramach terapii stosuje się także inne techniki manualne stosowane na tkankę mięśniową, które wspomogą proces gojenia przez działanie na mięśnie lub powięź mięśniową i podskórną.
Metoda McKenziego
Jeżeli rwa spowodowany jest zmianą w krążku międzykręgowym to pacjent ma możliwość skorzystania z diagnozowania i leczenia wg McKenziego. W przypadku dyskopatii metoda ta jest jedną z najprostszych dla pacjenta i efekt działania zależy od systematyczności wykonywania ruchu terapeutycznego. System ten opiera się na znajomości wzorców bólowych kręgosłupa i analizie zachowania się objawów w wywiadzie oraz podczas badania. Istotą metody jest samodzielność pacjenta, to aby sam pacjent mógł zapobiegać następnym epizodom bólu , a w przypadku wystąpienia dolegliwości wiedział co robić, aby ograniczyć lub wyeliminować ból. Ćwiczenia wg zasad McKenzie zostały opracowane, aby zmienić układ ciśnienia w dysku i całym segmencie ruchowym kręgosłupa. W czasie ich wykonywania pacjent zauważa zmiany w lokalizacji i intensywności bólu. Nie są to typowe ćwiczenia służące „wzmocnieniu mięśni”, a wyleczeniu przyczyny dolegliwości.
Masaż leczniczy
Masaż leczniczy klasyczny to też zabieg mocno działający na struktury bardziej powierzchownie położone tj. skórę oraz mięśnie. Dlatego jeżeli przyczyną rwy jest napięcie mięśnia gruszkowatego, zastosowanie masażu może mocno zniwelować dolegliwości bólowe. Pod jego wpływem dochodzi do przekrwienia, wzmożenia przemiany materii, przyśpieszenia procesów biochemicznych, a w konsekwencji do szybszego dostarczenia substancji odżywczych, co sprzyja rozluźnieniu miejsc napiętych.
Kinezyterapia
Kinezyterapia to leczenie z wykorzystaniem różnych form ruchu. W przypadku rwy terapia ta może być uzupełnieniem wcześniej wspomnianych metod. Prowadzi ona do przywrócenia bezbolesnych ruchów kręgosłupa lędźwiowego oraz utrzymania osiągniętego zakresu. Kolejnym celem kinezyterapii to ustabilizowanie kręgosłupa przez mięśnie, co spowoduje że dolegliwości rwy kulszowej nie powrócą. Istotną rolą ćwiczeń jest również wyrobienie nawyku utrzymywania całego kręgosłupa, miednicy i kończyn dolnych w fizjologicznej pozycji. Jej elementem może być metoda PNF, która wykorzystuje w tym celu ruchy trójpłaszczyznowe, czyli takie, jakie każdy człowiek wykonuje na co dzień. Takie podejście leczy układ ruchu i pobudza układ nerwowy i uczy go poprawnego wzorca ruchu. Poprawa aktywności słabszych partii ciała osiągana jest w oparciu o zaangażowanie do pracy całych łańcuchów mięśniowych, pracę silniejszych mięśni współdziałających w ruchu, wykorzystanie silnych reakcji odruchowych.
Leczenie objawowe
Fizykoterapia to zastosowanie czynników fizykalnych, głównie aby złagodzić ból i zniwelować stan zapalany powstające przy rwie. Jest to działanie objawowe, które również skutecznie wspomaga wyżej wymienione metody. Wyróżniamy tu laseroterapię, czyli leczenie polegające na naświetlaniu promieniami lasera miejsc na ciele człowieka, w których powstały dolegliwości lub schorzenia. Działanie wiązki lasera powoduje szybki wzrost aktywności procesów regeneracyjnych tkanek i komórek w miejscach przy powierzchni ciała. Z kolei magnetoterapia jest metodą, która oddziałuje na ciało nasilonym polem magnetycznym w celu pobudzenia i stymulacji procesów regeneracji większości struktur biologicznych na całej głębokości tkanek. Szczególnie w przypadku rwy zalecana jest elektrostymulacja nerwów TENS, czyli przezskórna elektryczna stymulacja nerwów. To skuteczna i bezinwazyjna terapia przeciwbólowa. Elektrostymulacja TENS wykorzystuje istniejące w naszym układzie nerwowym naturalne mechanizmy uśmierzania bólu.Wyróżnia się dwa modele stymulacji: wysokoczęstotliwościową i niskoczęstotliwościową terapię TENS. Stymulacja wysokoczęstotliwościowa polega na pobudzaniu nerwów czuciowych i blokadzie impulsów nerwowych przekazujących informację o bólu do mózgu. Stymulacja niskoczęstotliwościowa, inaczej elektroakupunktura, polega na pobudzaniu nerwów w mięśniach.
Ultradźwięki natomiast wykorzystują działanie fali ultradźwiękowej. Zabieg ma charakter mikromasażu, podczas którego fale dźwiękowe „zmiękczają” tkanki, zwiększają przepuszczalność komórek oraz rozszerzają naczynia krwionośne. Ultradźwięki prowadzą również do przyspieszenia rozpadu białek oraz szybkości dyfuzji. Absorpcja fali ultradźwiękowej w tkankach powoduje wydzielanie ciepła oraz ich rozgrzanie.
Autorką wypowiedzi jest mgr Jolanta Fus,
fizjoterapeutka ośrodka Villa Carpatia.